Stortplaats in Wolvega
Soms stuit je op verrassend mooie plekken, gewoon op een steenworp afstand van je huis. Dat gebeurde enkele jaren geleden in mijn woonplaats Wolvega. Op een klein industrieterrein, grenzend aan weilanden en aan het spoor, kwam ik een stortplaats tegen, met grote bulten zand en steenachtige puin. Het ergens storten van bouwmateriaal afval is normaal gesproken een soort natuurdelict. De bodem word eigenlijk vervuild met vreemd materiaal. Maar mijn gevoel bij dit plek was er niet negatief, in tegendeel.
Dit kunstmatige ‘berglandschap’ was op mijn eerst bezoek al begroeid met veel planten. Daarna kwam ik er regelmatig. Deze ‘rewilding places’ hebben voor mij een sterke aantrekkingskracht.
Natuurontwikkeling
Wat deze plek overtuigend laat zien, is dat natuurontwikkeling, het proces dat in natuurgebieden door het vaak duur grootschalig machinaal ingrijpen in gang wordt gezet, ook een spontane ontwikkeling kan zijn. De natuur grijpt zijn kansen overal waar de mens niet te veel ingrijpt. Zonder enige vorm van beheer is er hier een botanische rijkdom ontstaan die vele dieren en insecten aantrekt. Door het storten van materiaal heeft men onbewust de voorwaarden geschept voor een zeer gevarieerd mini-natuurgebied.
Planten
Op de steenbergen groeit slangenkruid, teunisbloem, wilde peen, en stalkaars bijvoorbeeld. De zandbulten bieden de ideale groeiplaatsen voor dwergviltkruid, biggenkruid en heermoes uiteraard. Het vlakke gedeelte tussen puin en sloot zijn het domein van akkerdistel, brandnetel en andere ruigte soorten. Hier heb je ook een geweldig voorbeeld van spontane bebossing met eik, Berk, iep, boswilg, schietwilg. En in het schrale veldje tussen puinbult en zandbult zijn vorige jaar twee zeldzaam soorten ganzerik gevonden, de noorse ganzerik en de liggende ganzerik. Laatste genoemde is dit jaar niet waargenomen. Over het hoofd gezien, of gewoon successie van plantengemeenschappen? We zullen het volgend jaar nog op haar letten.
Een inventarisatie van het hele gebied, in gezelschap van natuurdeskundige Philip Zeinstra eind augustus 2015, leverde deze lijst op:
Soorten van stortplaats Wolvega 2015-2016
1 Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus
2 Duizendblad Achillea millefolium
3 Fioringras Agrostis stolonifera
4 Gewoon struisgras Agrostis capillaris
5 Zilverhaver Aira caryophyllea
6 Vroege haver Aira praecox
7 Zwarte els Alnus glutinosa
8 Amerikaanse krenteboompje Amelanchier lamarckii
9 Gewone engelwortel Angelica sylvestris
10 Reukgras Anthoxatum odoratum
11 Gewone klit Arctium minus
12 Bijvoet Artemisia vulgaris
13 Madeliefje Bellis perennis
14 Ruwe berk Betula pendula
15 Zachte berk Betula pubescens
16 Zwart tandzaad Bidens frondosa
17 Raapzaad Brassica rapa
18 Vlinderstruik Buddleia davidii
19 Hennegras Calamagrostis canescens
20 Kleine veldkers Cardamine hirsuta
21 Moeraszegge Carex acutiformis
22 Ruige zegge Carex hirta
23 Gewonehoornbloem Cerastium fontanum subsp. Vulgare
24 Wilgenroosje Chamerion angustifolium
25 Stinkende gouwe Chelidonium majus
26 Meelganzevoet Chenopodium album
27 Speerdistel Cirsium vulgare
28 Haagwinde Convolvulus sepium
29 Eenstijlige meeidoorn Crataegus monogyna
30 Klein streepzaad Crepis capillaris
31 Kropaar Dachtylis glomerata
32 Peen Daucus carota
33 Vingerhoedskruid Digitalis purpurea
34 Grote kaardebol Dipsacus fullosum
35 Brede stekelvaren Dryopteris dilatata
36 Europese hanenpoot Echinochloa crus-galli
37 Slangenkruid Echium vulgare
38 Harig wilgenroosje Epilobium hirsutum
39 Beklierde basterdwederik Epilobium ciliatum
40 Bergbasterdwederik Epilobium montanum
41 Viltige basterdwederik Epilobium parviflorum
42 Heermoes Equisetum arvensis
43 Canadese fijnstraal Erigeron canadensis
44 Reigersbek Erodium cicutarium
45 Rood zwenkgras Festuca rubra
46 Dwergviltkruid Filago minima
47 Es Fraxinus excelsior
48 Gewone hennepnetel Galeopsis tetrahit
49 Kleefkruid Galium aparine
50 Moeraswalstro Galium palustre
51 Zachte ooievaarsbek Geranium molle
52 Kleine ooievaarsbek Geranium pusillum
53 Kleine ooievaarsbeck Geranium pusilum
54 Robertskruid Geranium robertianum
55 Geel nagelkruid Geum urbanum
56 Hondsraf Glechoma hederacea
57 Bleekgele droogbloem Gnaphalium luteo-album
58 Gewone berenklauw Heracleum spondilium
59 Stijf havikskruid Hieracium laevigatum
60 Gestreepte witbol Holcus lanatus
61 Sint-janskruid Hypericum perforatum
62 Gewoon biggekruid Hypochaeris radicata
63 Gele lis Iris pseudoacorus
64 Duinkruiskruid Jacobaea vulgaris subsp. dunensis
65 Jakobskruiskruid Jacobaea vulgaris subsp. vulgaris
66 Greppelrus Juncus bufonius
67 Pitrus Juncus effusus
68 Zomprus Juncus articulatus
69 Zeegroene rus Juncus inflexus
70 Kompassla Lactuca serriola
71 Witte dovenetel Lamium album
72 Akkerkool Lapsana communis
73 Vertakte leeuwentand Leontodon autumnalis
74 Kleine leeuwentand Leontodon saxatilis
75 Moerasrolklaver Lotus pedunculatus
76 Gewone veldbies Luzula campestris
77 Grote wederik Lysimachia vulgaris
78 Schijfkamille Matricaria discoidea
79 Hopklaver Medicago lupulina
80 Goudgele honingklaver Melilotus altissimus
81 Akkervergeet-mij-nietje Myosotis arvensis
82 Ruw vergeet-mij-nietje Myosotis ramosissima
83 Grote teunisbloem Oenothera glazioviana
85 Duinteunisbloem Oenothera oakesiana
86 Grote klaproos Papaver rhoeas
87 Beklierde duizendknoop Persicaria laphatifolia
88 Veenwortel Persicaria paludosa
89 Rietgras Phalaris arundinacea
90 Timoteegras Phleum pratense
91 Riet Phragmites australis
92 Smalle weegbree Plantago lanceolata
93 Grote weegbree Plantago major
94 Straatgras Poa annua
95 Gewoon varkensgras Polygonum aviculare
96 Canadapopulier Populus x canadensis
97 Zwarte balsempopulier Populus trichocarpa
98 Kruipganzerik Potentilla anglica
99 Noorse ganzerik Potentilla norvegica
100 Gewone brunel Prunella vulgaris
101 Zoete kers Prunus avium
102 Vogelkers Prunus padus
103 Zomereik Quercus petraea
102 Scherpe boterbloem Ranunculus acris
103 Kruipende boterbloem Ranunculus repens
104 Gele waterkers Rorippa amphibia
105 Moeraskers Rorippa palustris
106 Gewone braam Rubus fruticosus
107 Framboos Rubus idaeus
108 Ridderzuring Rumex obtusifolium
109 Liggend vetmuur Sagina procumbens
110 Schietwilg Salix alba
111 Geoorde wilg Salix aurita
112 Boswilg Salix caprea
113 Grauwe wilg Salix cinerea
114 Gewone vlier Sambucus nigra
115 Klein kruiskruid Senecio vulgaris
116 Bezemkruiskruid Senecio inaequidens
117 Dagkoekoeskbloem Silene dioica
118 Hazenpootje Silene vulgaris
119 Gewone raket Sisymbrium officinale
120 Zwarte nachtschade Solanum nigrum
121 Late guldenroede Solidago gigantea
122 Gekroesde melkdistel Sonchus crispus
123 Gewone melkdistel Sonchus oleraceus
124 Akkermelkdistel Sonchus arvensis
125 Sorbaria Sorbaria sorbifolia
126 Wilde lijsterbes Sorbus aucuparia
127 Moerasandoorn Stachys palustris
128 Grasmuur Stellaria graminea
129 Vogelmuur Stellaria media
130 Boerenwormkruid Tanacetum vulgaris
131 Paardenbloem Taraxacum officinalis
132 Kline klaver Trifolium dubium
133 Basterdklaver Trifolium hybridum
134 Rode klaver Trifolium pratense
135 Witte klaver Trifolium repens
136 Reukeloze kamille Tripleurospermum maritimum
137 Klein hoefblad Tussilago farfara
138 Grote brandnetel Urtica dioica
139 Echte valeriaan Valeriana officinalis
140 Stalkaars Verbascum densiflorum
141 Gewone ereprijs Veronica chamaedris
142 Vogelwikke Vicia cracca
143 Voederwikke Vicia sativa
144 Heggenwikke Vicia sepium
145 Akkerviooltje Viola arvensis
146 Driekleurig viooltje Viola tricolor
147 Rode schijnspurrie Spergularia rubra
Dieren
Een dergelijke omgeving met veel schuilplaatsen en relatief rustig, trekt natuurlijk veel dieren en insecten. Konijnen bijvoorbeeld, en muizen en hun rovers. Eén van deze rovers verraste mij tijdens een bezoek. Speurend naar een fladderende argusvlinder, trekt iets naast mij mijn aandacht. Het is zwart en komt uit de stenen. Ik denk meteen aan een kever, maar hij wordt steeds groter, ik ben stomverbaasd! Het blijkt de kop van een slang te zijn. Ik richt mijn camera op hem, maar de slang is razend snel, voordat ik een mooie foto kan maken verdwijnt hij weer onder een groot betonblok. Geduldig blijf ik daar wachten, hopend dat hij zich weer laat zien. Maar het gebeurt niets. in de tussentijd maak ik een paar foto’s van de argusvlinder. Maar ik moet de slang hebben! Dan til ik het betonblok omhoog en daar zit hij, opgerold. Hij is waarschijnlijk net zo stomverbaasd als ik; hij blijft even stil, net lang genoeg voor enkele foto’s en zoekt dan gauw een hol tussen de stenen. Een groep boerenzwaluwen vliegt kwetterend boven ons.
Dagvlinders:
- Argusvlinder Lasiommata megera
- Atalanta Vanessa atalanta
- Zwartsprietdikkopje Thymelicus lineola
- Kleine vos Aglais urticae
- Dagpauwoog Aglais io)
- Citroenvlinder Gonepteryx rhamni
- Kleine vuurvlinder Lycaena phlaeas
- Klein koolwitje Pieris rapaea
- Icarusblautje Polyommatus icarus
- Oranje zandoogje Pyronia tithonus
- Sint-jansvlinder Zygaena filipendulae
- Sint-jacobsvlinder Tyria jacobaeae
- Gehakkelde aurelia Polygonia c-album
Nachtvlinders:
- Gestreepte goudspanner (Camptogramma bilineata)
Libellen:
- Steenrode heidelibellen Sympetrum vulgatum
- Paardenbijter Aeschna mista
- Azuurwaterjuffer Coenagrium puella
- Lantaartje Ischnura elagans
- Gewone oeverlibel Othetrum cancellatum
- Houtpantserjuffer Lestes viridis
- Gewone pantserjuffer Lestes sponsa
Bijen
- Honigbij Apis mellifera
- Akkerhommel Bombus pascuorum
- Boomhommel Bombus hypnorum
- Steenhommel Bombus lapidarius
- Gewone slobkousbij Macropis europaea
- Pluimvoetbij Dasypoda hirtipes
- Veldhommel Bombus lucorum
- Weidehommel Bombus pratorum
- Gewone koekoekshommel Bombus campestris
- Gewone sachembij Anthophora plumipes
Zweefvliegen
- Hommelbijvlieg Eristalis intricaria
- Gewone pendelvlieg Helophilus pendulus
Kegelbijvlieg, Eristalix pertinax. Een algemene zweefvlieg op de stortplaats. - Snorzweefvlieg Episyrphus balteatus
- Grote langlijf Sphaerophoria scripta
- Kleine bijvlieg Eristalis arbustorum
- Bosbijvlieg Eristalis horticola
- Kegelbijvlieg Eristalis pertinax
- Kunstbijvlieg Eristalis abusiva
- Moeraspendelvlieg Helophilus hybridus
- Citroenpendelvlieg Helophilus trivittatus
- Onvoorspeelbaarbijvlieg Eristalis similis
- Weidevlekoog Eristalinus sepulclaris
- Blinde bij Eristalis tenax
- Menuetzweefvlieg Syritta pipiens
- Bessenbandzweefvlieg Syrpus ribesi
Steenrode heidelibellen en paardenbijters jagen op hun prooien, de elegante azuurwaterjuffer en lantaarntje laten zich ook zien, en het geluid van de cicaden doe mij denken aan een zomerse bergweide in Italië.
Zoogdieren
- Konijn Oryctogalus cuniculus
- Egel Erinaceus europaeus
- Gewone bospitsmuis Sorex araneus
Vogels
Dit kleine enclave omringd door industriegebieden en intensieve landbouw biedt rust en leef mogelijkheid aan vogels.
Hier een voorlopige lijst van de tot nu waargenomen vogels: Boerenzwaluw, tjiftjaf, tuinfluiter, zwartkop, ringmus, merel, roodborst, grasmus.
Paddenstoelen
Normaal gesproken zijn deze ruderale plekken niet erg rijk aan soorten paddenstoelen. Maar dit blijkt een verkeerde inschatting. In augustus en september heb ik meerdere malen het gebied geïnventariseerd op zoek naar zwammen. Met deze lijst als resultaat:
Paddenstoelen van stortplaats Wolvega
- Gerimpelde mosoortje Arrhenia retiruga
- Bostrechterzwam Clytocibe candicans
- Bruine satijzwam Entoloma sericeum
- Donzige melkzwam Lactarius pubescens
- Gekroesde fopzwam Laccaria tortilis
- Gewone berkenboleet Leccinium scabrum
- Gewone fopzwam Laccaria laccata
- Gewone franjezwam Thelephora terrestris
- Gewoon Krulzoom Paxillus involutus
- Gewoon vuurzwammetje Hygrocybe miniata
- Grijbruin grasmycena Mycena aetites
- Kokosmelkzwam Lactarius glyciosmus
- Okergele stropharia Stropharia coronilla
- Oranjegeel trechtertje Rickenella fibula
- Parelstuifzwam Lycoperdum perlatum
- Plooirokje Coprinus plicatilis
- Slanke anijstrechterzwam Clytocibe fragrans
- Stinkparasolzwam Lepiota cristata
- Tweekleurige vaalhoed Hebeloma mesophaeum
- Valse kopergroenzwam Psylocibe caerulea
- Weidekringzwam Marasmius oreades
- Zandkaalkopje Psilocybe montana
- Zandpadvezelkop Inocybe lacera
- Zwartwitte veldridderzwam Melanoleuca polioleuca
- Zwavelkop Hypholoma fascicularis
- Bruine bekerzwam Peziza badia
- Grote kale inktzwam Coprinus atramentarius
Mossen en korstmossen
Met name de zandbult is rijk aan mossen en korstmossen, sommigen heel fraai.
Mossen:
- Echt zandhaarmos (Polytricum juniperium)
- Ruig Haarmos (Polytrichum piliferum)
- Gewoon haakmos (Rhytidiadelphus squarrosus
- Gewoon puntmos (Calliergonella cuspidata)
- Gewone dikkop (Brachitecium rutabulum)
- Vioolsterretje (Syntrichia montana)
- Gewoon krulmos (Funaria hygrometrica)
Korstmossen
- Betoncitroenkorst Caloplaca flavoriscens
- Kopjesbekermos Cladonia fimbriata
- Soredium leermos Peltigera didactyla
- Rond dambordje Aspicilia contorta
- Gewone stippelkorst Verrucaria nigrescens
- Steenstrontjesmos Buellia aethalea
- Kronkelheidestaartje Cladonia subulata
- Open rendiermos Cladina portentosa
- Ruw heidestaartje Cladonia scabriuscula?
Mens
Een degelijk gebied met zo veel biodiversiteit zou beschermt moeten worden, dat is nu niet het geval. Verstoring door mensen komt gelukkig niet veel voor. Helaas laten de weinig bezoekers soms de typische sporen van de soort “Homo sapiens ssp. associalis” achter, in de vorm van blikjes, plastic flessen en bekers.
Tot slot
De boven getoonde soortenlijsten zijn maar voorlopig. Het is een gebied in ontwikkeling en door het regelmatig inventariseren kunnen we deze ontwikkeling volgen, kijken welke soorten erbij komen en welke verdwijnen. Wie weet wat voor verrassingen deze puinbult nog in petto heeft!
