Zoals we in het vorige artikel hebben gelezen, is veel van het vroegere groot groen uit Wolvega verdwenen. Maar hoe is met omgeving? Is daar ook veel veranderd?
We kunnen de gemeente Weststellingwerf omschrijven als een grensgebied, het ligt grotendeels op een tong van het Drentse plateau met aan de westkant de veengebieden van de grote veenpolder. De combinatie zandgronden en veengebieden resulteren in een grote variatie aan landschappen en overgangsgebieden met de lindevallei als natuurlijke parel van een groene en landelijke omgeving.
Stel, we gaan 200 jaar terug in de tijd en we vliegen met een luchtballon over de omgeving…
Het land zit er heel anders uit, hier en daar kleine dorpjes, af en toe een zandweg. De Linde kronkelt door het land als een hysterische regenworm, aan de oevers daarvan moerassen, elzenbroekbossen en hooilanden. Op de drogere percelen weilanden en verspreid over het land nog grote stukken heide en bossen. Aan de noordkant van de Stellingweg zie we een enorm woud dat weliswaar afbrokkelend is, maar nog steeds indrukwekkend.
Nog niet zo lang geleden joeg hier een mythisch roofdier…
Wild verleden.
De streek hier is nog zeer bosrijk en moerassig en het wemelt van het wild. Ook vele wolven. Hieraan dankt Wolvega haar naam: wolven is duidelijk. Ga kan, omdat in vroegere tijden als Wolwagha wordt geschreven, woud of land betekenen, maar ook district (gouw). Regelmatig worden er in Stellingwerf wolvenjachten gehouden. Nog op 20 maart 1615 vormen deze dieren zo’n plaag voor bewoners in dit gebied, dat de provinciale Staten een Instructie publiceren voor de houtvester Sijbrand van Burmania, waar de wolvenjacht moet worden gehouden. Hiervan zijn slechts zieken en ouden van dagen vrijgesteld. En op 28 april 1712 vangt Albert Harmens hier nog een wolf waarvoor hij honderd rijksdaalders beloning krijgt. 22 oktober van het zelfde jaar schiet diezelfde Harmens ook nog een wild zwijn in Oldeholtpade!
Uit het boek “Onder de Griffioen”. De geschiedenis en de strijd van Stellingwerf.
300 jaar later, is de wolvenplaag allang vergeten en wat overblijft is een standbeeld van dit charismatische roofdier op het Pastorieplein.
Het grote bos grensde aan de noordkant met het riviertje de Scheene. De Scheenebossen is een nog steeds gebruikte naam voor de hier overgebleven bossen. Met google maps kon ik de omvang van het bos inschatten, hij was ruim 700 hectare groot!
Landelijk heden
Op de luchtballonvaart van 200 jaar geleden zagen we een ruig, wild land waar de natuur nog een sterk en dominante indruk op het landschap gaf en het ingrijpen van de mens zeker herkenbaar was maar nog beperkt en in een harmonische verhoudiging opgenomen werd in het geheel.
Ik kan mij voorstellen dat nu een reis met de luchtballon ook zeer plezierig kan zijn. Het landschap oogt zeer landelijk, met groene weiden, houtwallen, bosjes, riviertjes en moerassen. Maar ook wegen en snelwegen, industrieterreinen, nieuwe wijken en megastallen.
Het uitgestrekte woud is weg, de hooilanden zijn raaigraslanden geworden, de Linde heeft veel van zijn meanders verloren en de zandwegen hebben een laag asfalt gekregen waar duizenden auto’s rijden.
De gemeente Weststellingwerf is slechts een voorbeeld van verandering in het landschap, het is helaas een wereldwijd fenomeen.
Nostalgie naar de goeie oude tijden? Ja, dat klopt, ik zou weleens en hooiland van die tijd willen bekijken, welke soorten groeiden erin, wat voor vlinders en wilde bijen vlogen rond? En welke vogels? Of in de wouden van vroeger kruipen, welke dieren liepen daar rond, wat voor planten en paddenstoelen, hoe groot waren de bomen?
Maar ik besef ook dat deze gedachten een product is van de welvaart van deze tijden waar mensen de luxe hebben om zich bezig te houden met andere zaken dan overleven in de natuur. De bewoners van de tijden van overvloed aan echte natuur hadden waarschijnlijk geen besef van die rijkdom. Het was gewoon hun plek waar ze soms met grote moeite het brood op de plank moesten krijgen door de natuurlijke bronnen te benutten.
Meestal hebben oudere mensen geen leuke herinneringen aan die tijden, de woorden die naar boven komen zijn dan armoe, kou, honger, ziektes en lijden. Oude foto’s zijn ook zwart-wit, en dat maakt de het nog somberder. Maar stel dat vroegere foto’s in scherpe kleuren waren, waar de schoonheid van de natuur goed in beeld kwam. En de saamhorigheid tussen de mensen, dat hoor je wel eens dat vroeger nog bestond. En de jeugd die en hele wereld te ontdekken hadden, avonturen in de grote wouden met gevaarlijke dieren, mysterieuze moerassen met de bijhorende legendes…
Soms vraag ik me weleens af waarom zijn series als de Game of Throne of games als The Witcher zo populair. Kijk eens naar de landschappen erin. Ruig, groots, gevaarlijke en onvoorspelbare wildernis. Geen picknickbanken of betonpaden voor de rolstoel. Of borden met een promotiestuk van de beheerder met nog eens aanwijzingen van wanneer je erin mag en eruit, en hoe je moet gedragen in de ‘natuur’…lame!
Dan is het niet zo gek dat ze liever achter de schermen kruipen in de nog spannende digitale wildernis van The Witcher.
De landschapsbeheerders en natuurbeschermingsorganisaties zouden wel eens daaraan een voorbeeld aan kunnen nemen.
